Προβληματισμός για την Τουριστική Κρίση

Guest post από τον κο Τσιάβο Ιωάννη *

Ανεξάρτητα από τις διαφορετικές προσεγγίσεις ως προς την ένταση, τη διάρκεια και τις μεσοπρόθεσμες επιπτώσεις της, είναι βέβαιο ότι βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια τεράστια και πολύπλευρη οικονομική και όχι μόνο κρίση σε παγκόσμιο και κατ επέκταση εθνικό επίπεδο.

Πληθώρα λανθασμένων οικονομικών χειρισμών, απληστία των golden boys, τεράστια δύναμη των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και των κεφαλαίων, και η αδυναμία για ουσιαστικό έλεγχο από την πλευρά των κυβερνώντων Είχε σαν αποτέλεσμα την είσοδο της παγκόσμιας οικονομίας σε μια μεγάλη περιπέτεια. Παρακολουθώντας δε τον νομπελίστα οικονομολόγο στην πρόσφατη ομιλία του στην Ελλάδα Πολ Κρούγκμαν οφείλω να ομολογήσω ότι η εισήγηση του δημιούργησε ακόμα μεγαλύτερη ανησυχία.

Πολύ πριν ακόμα ξεσπάσει η παγκόσμια οικονομική κρίση, ο ελληνικός τουρισμός είχε ήδη έντονα σημεία παθογένειας με σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα που σταδιακά τον οδηγούσαν σε απώλεια του ανταγωνιστικού του πλεονεκτήματος από άποψη σχέσης αξίας-τιμής (value for money), συγκριτικά με τους νέους ανταγωνιστές στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου που, για το ίδιο μαζικό παραθεριστικό (και, κατά συνέπεια, εποχικό) τουριστικό προϊόν, έχουν πολύ χαμηλότερο κόστος παραγωγής και πολύ χαμηλότερη τιμή..
Σε όρους ανταγωνιστικότητας το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ κατατάσσει την Ελλάδα 22η ανάμεσα σε 130 χώρες με βάση το σχετικό ετήσιο δείκτη (The Travel & Tourism Competitiveness Index).

Εδώ πρέπει να σημειώσω ότι χρειάζεται ψυχραιμία και όχι επιφανειακές προσεγγίσεις για μια χώρα που είναι ώριμη τουριστικά και ο τουρισμός συνεισφέρει άμεσα η Έμεσα άνω του 18%του ΑΕΠ περισσότερο από το 16%της απασχόλησης και καλύπτει το 25%του ελλείμματος του ισοζυγίου πληρωμών..

Τα πολύ σημαντικά προβλήματα που έχουμε να επιλύσουμε είναι λίγο έως πολύ γνωστά σε όλους. Υπάρχει μεγάλη αύξηση των τιμών, μας λείπουν πολύ σημαντικές υποδομές, οι υπηρεσίες που προσφέρουμε δεν είναι οι απόλυτα ενδεδειγμένες, έχουμε πολύ μεγάλο πρόβλημα στη μεταφορά των επισκεπτών αφού πρέπει να γίνει από τον αέρα ή την θάλασσα που είναι πολύ ακριβά μέσα. Επιπλέον δεν υπάρχει ενιαία στρατηγική για την ανάπτυξη του Τουρισμού, δεν γνωρίζουμε πως πρέπει να κινηθούμε και τι πραγματικά θέλουμε από τον Τουρισμό, δεν ξέρουμε πώς να αντιδράσουμε στις αλλαγές που συντελούνται γύρω μας και έχουμε μια μοιρολατρική αντιμετώπιση απέναντι στους Τουριστικούς πράκτορες.

Πως αντιδρούμε λοιπόν στη μελλοντική ύφεση; Ο τρόπος με τον οποίο επιλέγει κανείς να ασχοληθεί με τα διάφορα ζητήματα είναι πολύ διαφορετικός και μοναδικός. Ωστόσο, υπάρχουν μερικές βασικές συμβουλές που θα μπορούσαν να βοηθήσουν όλους μας ,και να πραγματοποιήσουμε μια πιο επιστημονική προσέγγιση σε θέματα τουριστικού σχεδιασμού και ανάπτυξης.

Εδώ θα πρέπει να επιμείνω όπως και στην προηγούμενη παρέμβαση μου ότι Παρόλο τα προβλήματα που φαίνονται να δημιουργούνται είναι μια ευκαιρία να προσεγγίσουμε τον τουριστική ανάπτυξη με περισσότερο επιστημονικό τρόπο και σε ένα βάθος χρόνου απαλλαγμένοι από το άγχος της εφήμερης και πρόσκαιρης επιτυχίας που με την πρώτη δυσκολία καταρρέει.

Σε πρώτη προτεραιότητα (αν μπορεί αυτό να ειπωθεί για την τουριστική ανάπτυξη σε επίπεδο περιφέρειας αλλά και νομού ) τοποθετώ τρεις βασικές λειτουργίες:

ΕΡΕΥΝΑ-ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ - Το πιο σημαντικό μέρος του σχεδιασμού είναι η έρευνα. Έχω δει πολλούς ανθρώπους και εταιρείες να κάνουν καταστροφικά λάθη με βάση υποθέσεις και όχι η ορθή εφαρμογή τεχνικών έρευνας και ανάλυσης, όταν σχεδιάζουν κάτι. Για τον συγκεκριμένο λόγο είχα προτείνει την ίδρυση και λειτουργία του DMO ενός οργανισμού που θα ήταν σε θέση να έχει μια πιο επιστημονική προσέγγιση της τουριστικού σχεδιασμού και ανάπτυξης.

Η σωστή και ρεαλιστική απόδοση βασικών δεικτών όπως ο αριθμός και το προφίλ των τουριστών που επισκέπτονται την περιφέρεια, δημογραφικά, οικονομικά, μορφωτικά, κλπ θα έδινε σημαντικά εργαλεία τόσο στον ιδιωτικό αλλά και τον δήμιο τομέα για περαιτέρω αξιοποίηση τους.

Είναι πρόσφατη και μεγάλη επιτυχία η παρουσίαση των δράσεων του οργανισμού του δήμου Αθηναίων ΕΤΟΑΑ που κατανοώντας την σπουδαιότητα της επιστημονικής υποστήριξης του τουρισμού ξεκίνησε μια συνεργασία με το πανεπιστήμιο του Αιγαίου και το τμήμα τουρισμού.

ΕΠΑΝΑΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ – νέα στρατηγική επανατοποθέτησης στην αγορά τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και διεθνές της περιφέρειας και κάθε νομού ξεχωριστά. Η επιστημονική γνώση Μάρκετινγκ μετουσιωμένη σε κατευθυντήριες γραμμές (guidelines) μπορεί να διακρίνει τις καλές πρακτικές που αξιοποιούν με κατάλληλο τρόπο τις ευκαιρίες που διαφαίνονται στον κλάδο παρά την δυσμενή συγκυρία.

Καθώς είμαστε μια βιομηχανία παροχής υπηρεσιών, η οποία εξαρτάται από τον καταναλωτή, αυτό που θα πρέπει να προσφέρουμε σήμερα, περισσότερο από ποτέ, είναι "value for money". Πολλοί από εμάς πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε το καταναλωτικό μας κοινό και τους τρόπους συμπεριφοράς του. Σε περιόδους αλλαγών όμως θα πρέπει όλοι να ξεχάσουμε αυτό που ξέραμε και να εστιάσουμε σε αυτό που θέλουν οι πελάτες.

Η τουριστική προβολή θα έχει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα μέσω της μακροχρόνιας αξιολόγησης που πρέπει να γίνεται και σε επίπεδο περιφέρειας και σε επίπεδο νομαρχιακής αυτοδιοίκησης.

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΙΣΧΥΡΟΥ BRAND ΓΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΑΙ ΚΑΘΕ ΝΟΜΟ - Η αλήθεια είναι ότι το branding είναι επηρεασμένο αρκετά από την φιλοσοφία και την πρακτική του μάρκετινγκ και προτείνει πολύ στοχευμένες και ξεκάθαρες στρατηγικές, ενώ απαιτεί την κινητοποίηση και συνεργασία όλων των κυβερνητικών και μη φορέων μιας περιφέρειας και ενός νομού.

Η επανάσταση στις τηλεπικοινωνίες, η είσοδος μας στην εποχή των media (media age) και οι συνθήκες παγκοσμιοποίησης καθιστούν την εφαρμογή της στρατηγικής του branding λιγότερο επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία απ΄ ότι στο παρελθόν, χωρίς βέβαια αυτό να αναιρεί το γεγονός ότι πρόκειται για μια εξαιρετικά σύνθετη, χρονοβόρα και κοστοβόρα διαδικασία.

Συμπερασματικά, οι όροι του ανταγωνισμού στο χώρο του τουρισμού έχουν τροποποιηθεί σε σημαντικό βαθμό τα τελευταία χρόνια, κρίνοντας τόσο από την πλευρά της προσφοράς όσο και της ζήτησης. Η χάραξη στρατηγικής με σαφή προσανατολισμό στην αγορά είναι αναγκαία, όχι όμως και ικανή συνθήκη, για να επέλθουν πολλαπλά οφέλη στην τουριστική οικονομία.

Ως επιτομή, ο μακροχρόνιος χαρακτήρας μιας τέτοιας στρατηγικής σε ένα συνδυασμό πόρων (φυσικών, οικονομικών και ανθρώπινων) και η συνεχιζόμενη έρευνα Μάρκετινγκ και η μελέτη των εξελίξεων μπορούν να επιφέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, δίνοντας έμφαση όχι μόνο στις αφίξεις, αλλά και στα έσοδα που τις συνοδεύουν, όχι μόνο στο ύψος των συναλλαγματικών εισπράξεων, αλλά και στη σύνθεση των αντίστοιχων δαπανών στο σύνολο της οικονομίας, όχι μόνο στην εξομάλυνση της εποχικότητας, αλλά και στη θεμελίωση και την επικοινωνία μοναδικών προτάσεων (USP) του ελληνικού τουρισμού ανάλογα με τις εποχές και τα υπο-προϊόντα που μπορεί να προσφέρει.

Σε κάθε περίπτωση, τα επόμενα δύο-τρία χρόνια θα είναι δύσκολα και επώδυνα και για τον ελληνικό τουρισμό. Γι’ αυτό, ας μη μείνουμε με σταυρωμένα τα χέρια, περιμένοντας τον «από μηχανής θεό» που δεν θα έρθει. Ας ενεργοποιηθούμε με ομαδικότητα και συντονισμένες ενέργειες. Κράτος, ιδιωτικός τομέας, Τοπική Αυτοδιοίκηση, εργαζόμενοι, τουριστικοί και πολιτιστικοί φορείς, ολόκληρη η κοινωνία. Έτσι, όχι μονάχα θα μπορέσουμε να ελπίσουμε στην έξοδο από την κρίση, αλλά και για στη μακροπρόθεσμη ποιοτική ανάπτυξη του τουρισμού μας

Κλείνοντας την σύντομη παρέμβαση θέλω να επισημάνω ότι είναι πολύ νωρίς για να ανακοινώνουμε από όποια θέση υπηρετούμε τον τουρισμό ποσοστά για μείωση των κρατήσεων συμμετέχοντας έτσι ενεργά στο παιχνίδι των χονδρεμπόρων του τουρισμού αλλά και δημιουργώντας ένα αρνητικό κλίμα με απρόβλεπτες συνέπειες για όλους μας .
Αν και θα γίνω πολύ κουραστικός θα επαναλάβω δυο πολύ προσφιλής μου φράσεις για τον ανταγωνισμό και την προοπτική να ενεργήσουμε αποτελεσματικά

"H στρατηγική συνίσταται στο να κάνεις διαφορετικά πράγματα απ’ ό,τι οι ανταγωνιστές σου ή να κάνεις τα ίδια πράγματα με διαφορετικό τρόπο."
Michael Porter

Για το μέλλον του νομού μας και της περιφέρειας έχουμε τρεις επιλογές:

• Α- Να σχεδιάσουμε το μέλλον του τουρισμού με επιστημονική μέθοδο και σύγχρονα εργαλεία marketing
• Β - Να αντιγράψουμε με καθυστέρηση τους ανταγωνιστές μας
• Γ - Να αναρωτιόμαστε τι συνέβη ;

Θέλω να αναφέρω επίσης ότι δεν εξαντλείται το θέμα της κρίσης στον τουρισμό με την μικρή αυτή παρέμβαση θα επανέρθουμε στο μέλλον πιστεύοντας ότι την συγκεκριμένη χρονική περίοδο είναι προτιμότερο να εργαζόμαστε από οποιαδήποτε πόστο βρίσκετε ο καθένας παρά να μιλάμε.

* ΤΣΙΑΒΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
M Sc ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
TOURISM MANAGER